Gokken op Bitcoin?

Peter van Logtenstein, Recherchekundige FinEc Midden-Nederland

Stand van zaken Bitcoin

Bitcoins zijn op geld waardeerbare digitale ruilmiddelen met een kenmerkende fluctuerende koersprijs. Op moment van schrijven is een enkele Bitcoin[1] 2357,73 euro[2] waard. De afgelopen maanden is de koers van de Bitcoins met grote uitslagen op en neer gegaan. Maar is de Bitcoin nog wel ‘king’ voor criminelen?

Na meerdere opsporingsonderzoeken[3] op het gebied van Bitcoin-laundering door zogenoemde cashers (bitcoinhandelaren) is gebleken dat het gebruik van Bitcoins zeker niet anoniem is.

In dit artikel wordt op het anonimiteitsprobleem van de Bitcoin ingegaan en wordt de verschuiving naar andere cryptomunten waaronder de Monero beschreven. Dit is ook voor witwaszaken relevant. Tot slot worden wat handvatten voor de opsporingspraktijk gegeven.

Anonimiteitsproblemen

Naast alle pogingen en ontwikkelingen voor een anoniemer gebruik van Bitcoins in witwasconstructies, was al vroeg duidelijk dat bitcointransacties niet altijd anoniem zijn[4]. Dit heeft vooral te maken met de Blockchain, waarin elke transactie openbaar gelogd wordt. Zo kan bij identificatie van de gebruiker van een bitcoinadres (bijvoorbeeld door een vordering identificerende of historische gegevens bij Bitonic[5]) zijn geschiedenis aan transacties worden doorgelicht. Zelfs andere geassocieerde bitcoinadressen zijn te koppelen (clusteren)[6]. Het gevolg hiervan is dat de gebruiker en al zijn transacties in beeld zijn.

Ook reguliere exchanges[7] checken de transactiegeschiedenis van Bitcoins. Een Bitcoin afkomstig van het darkweb[8] is dan ook niet zomaar te verhandelen bij zo een exchange. Je bent dan als crimineel overgeleverd aan eerdergenoemde cashers/bitcoinhandelaren, aan wie een flinke premie betaald moet worden bij de aan- en/of verkoop in ruil voor anonimiteit.

Alternatief voor Bitcoin?

Bitcoins worden nog altijd veel gebruikt in het criminele circuit, maar er zijn cryptomunten die zich specifiek richten op het creëren van meer privacy. Voorbeelden zijn Zcash, Dash, Verge en Monero. Monero[9] (ook wel aangeduid als XMR) werd in 2014 gelanceerd en werkt niet zoals veel altcoins gebaseerd op de open-source Bitcoin-Blockchain, maar op een ander protocol[10]. Dit protocol richt zich op de verhulling van haar blockchain. Het is niet (meer) mogelijk om van een Monero adres de balans en uitgevoerde transacties te controleren. Eventuele clustering van Monero-adressen is daarmee onwaarschijnlijk.

Waarde & Darknet Markets

De totale waarde (marktkapitalisatie) van Monero is in 2016 gestegen van € 5 mln. naar € 667 mln. In augustus 2016 werd op de Darknet Markets, Oasis en Alphabay aangekondigd dat Monero werd geïntegreerd in de betaalsystemen. Deze marktplaatsen lijken daarmee steeds meer privacy voor haar gebruikers te zoeken. Tevens is gebleken dat er cashers/bitcoinhandelaren adverteren met de mogelijkheid Monero’s te ruilen tegen cash geld.

Hoe verkrijg je Monero’s

Net als Bitcoins kunnen Monero’s verdiend worden via ‘mining’[11], aankopen bij wisselaars en/of exchanges en door uitbetaling in ruil voor goederen en/of diensten. Het aan- en verkopen van Monero’s was tot voor kort erg lastig. Zo kon je via de website Shapeshift.io andere virtuele munteenheden ruilen tegen Monero’s. Nadeel was dat dit proces aardig wat tijd in beslag nam, maar voordeel de anonimiteit die deze website bood. Begin januari 2017 opende het exchange kantoor Kraken.com de optie om Monero’s te verhandelen tegen giraal geld en diverse virtuele valuta.

Handvatten voor de opsporingspraktijk

Virtuele valuta werken met publieke en private sleutels, te vergelijken met respectievelijk een bankrekening en bijbehorende pincode. In verband met doorzoekingen en inbeslagname worden hieronder voorbeelden van publieke en private sleutels gegeven.

Een (publiek) bitcoinadres bestaat uit een alfanumerieke tekenreeks van 25 tot 37 en start met een “1” of “3”: 1NYBqFv8ggCJduFbQnf3shYhCcmKqTyzT6

De Monero-adressen daarentegen bestaan uit 95 alfanumerieke tekenreeksen die starten met een “4”: 41g6MirZL786S5NZUM9z6tcGPqSa4jTgKVLe2kUTFi9WUQW9DzUoYtk4thnj6AVzh3B8fAMcsE6AKjL3
DXUc8EGPFfo4dVT

Met andere woorden aan de tekenreeks kan je al zien dat het om een Monero-adres gaat. Met de private sleutel/pincode zijn de transacties te ondertekenen. Wanneer de inbeslagname van de virtuele valuta moet plaatsvinden dan zijn deze private sleutels benodigd. Overigens kan met alleen een private sleutel via wallet applicaties ook het publieke adres worden verkregen.

Het is op de klapdag van belang om pc’s, laptops, mobiele apparaten en andere gegevensdragers te checken op aanwijzingen voor het gebruik van virtuele valuta. Er zijn vele soorten apps die gebruikt worden bij het beheer. Soms geeft de naam van de app al wat weg (Monero Wallet), bij onbekende apps is het handig om even te googelen waar de app voor is.

Overigens kunnen ook IP-taps aanwijzingen geven voor het gebruik van virtuele valuta (raadpleeg voor meer informatie de specialisten).

Tot slot

Het reizen met cash geld en de opslag van grote cash vermogens zijn niet meer nodig bij vertrouwen in virtuele valuta. In witwasonderzoeken is het dan ook van belang scherp te zijn op aanwijzingen voor het gebruik van virtuele valuta. Gezien de verschuiving van Bitcoin naar meer anonieme cryptomunten, wordt het steeds moeilijker om het gebruik van virtuele valuta aan personen te koppelen. Daar zit voor de opsporing vooral het probleem. Als het virtuele vermogen van een crimineel eenmaal in beeld is, maakt het juridisch gezien voor witwassen niet uit of we te maken hebben met Bitcoins, Monero’s of andere valuta. Neem bij indicaties voor het gebruik van virtuele valuta contact op met de specialisten. Hoe meer ervaring we opdoen, hoe meer tips&tricks we kunnen delen.

Voor vragen: peter.van.logtenstein@politie.nl.

---

[1] Je zou 1 bitcoin kunnen zien als een eurobiljet van 1 miljoen, waarbij de kleinste eenheid van 1 cent een satoshi wordt genoemd
[2] Gecontroleerd op 25 juni 2017
[3] https://fd.nl/economie-politiek/1181589/om-voert-strijd-op-tegen-witwassen-via-bitcoin
[4] https://en.bitcoin.it/wiki/Anonymity
[5] Een in Nederland gevestigde reguliere Bitcoin-wisseldienst
[6] Meiklejohn, S., Pomarole, M., Jordan, G., Levchenko, K., McCoy, D., Voelker, G.M., & Savage, S. (2013) A Fistful of Bitcoins: Characterizing Payments Among Men with No Names. San Diego: University of California, pp. 127–140.
[7] Handelsplatform voor het kopen en verkopen van virtuele valuta
[8] Verborgen websites met veel criminaliteit zoals drugshandel
[9] Monero = Esperanto voor munt
[10] CryptoNote
[11] De rekenkracht van computer(s) gebruiken voor validatie van transacties en de creatie van nieuwe munten