Terugblik TBML dag 2022

Door: Tamara Pollard-Maijer (AML-specialist AMLC) en Sophie de Ridder (AML-specialist AMLC)

Door TBML in 2017 te bestempelen als één van de strategische thema’s, stond het AMLC aan de Nederlandse wieg van TBML. In vijf jaar tijd is veel kennis opgedaan en gedeeld over deze vorm van witwassen. Hoogtepunten hierbij zijn het schrijven van het FATF rapport over TBML en de publiek-private samenwerking in de automotive sector.

De opsporing doet nu ook een aantal jaar onderzoek naar TBML-constructies. Om van elkaar te leren en de zogenaamde ‘lessons learned’ op te halen, organiseerde het AMLC op 14 juli jl. dé TBML dag. Op deze dag werden in totaal acht TBML onderzoeken door de politie en de FIOD gepresenteerd. Wat leren we uit deze onderzoeken?

Zoals we eerder in het FATF rapport over TBML hebben betoogt[1], zijn alle sectoren en alle soorten goederen (bulk- en luxe goederen) bruikbaar voor TBML-constructies. Dit beeld werd bevestigd op de TBML-dag. We zagen casuïstiek die zich afspeelde in de handel in telefoons, bloemen, metaalrecycling, goud en grondstoffen voor medicijnen. Daarnaast werd nog een interessante casus gedeeld die niet direct onder de definitie van TBML valt, aangezien er sprake was van VOIP telecom en dus van dienstverlening.

Overeenkomsten in de TBML casuïstiek
De casuïstiek kende een aantal overeenkomsten. Zo zagen we het gebruik van enorme contante bedragen (typisch voor Nederland) veel terug. Dit is deels te verklaren aangezien in Nederland, in tegenstelling tot bijvoorbeeld Frankrijk en België, nog geen cash betaallimiet geldt.

Naast de grote hoeveelheden cash concludeerden we tevens dat alle betrokken ondernemingen ook een deels legitieme business hebben. Ook dit is logisch. Een zweem van legitimiteit, het criminele geld kan zo eenvoudig met het legitiem verdiende geld samen komen.

Andere overeenkomsten zijn branchevreemde activiteiten (de kaasboer die ineens metaal gaat exporteren) en third party payments (partij A koopt goederen bij partij B, echter partij C die ogenschijnlijk niets met de transactie te maken heeft betaalt de factuur). Ook is in de casuïstiek veelal geen zicht op het gronddelict en werd logischerwijs het stappenplan toegepast.

Verder viel op dat in veel modus operandi ook BTW-fraude plaatsvond. In een eerder georganiseerde datachallenge dit jaar in samenwerking met het CPB (FIOD team dat onderzoek doet naar BTW-fraudes) werd dit ook geconstateerd. BTW-fraude en TBML hebben veel overeenkomstige indicatoren en kunnen beiden in veel sectoren worden toegepast. Door het toepassen van BTW-fraude kan een deel van de kosten om wit te wassen weer worden ‘terug verdiend’. Voor het AMLC aanleiding om de samenwerking met het CPB de komende tijd te intensiveren en meer onderzoek te doen.

Uitdagingen in onderzoeken naar TBML
De onderzoeken blijken in de praktijk om meerdere redenen een uitdaging. Een aantal uitdagingen zijn niet alleen specifiek in TBML onderzoeken een uitdaging. Echter de combinatie van alle uitdagingen veroorzaakt wel dat onderzoeken naar TBML constructies door de opsporing als zeer complex worden gekwalificeerd. Uit meerdere onderzoeken kwam naar voren dat het wachten op rechtshulpverzoeken veelal dusdanig lang duurt dat het de opsporing van de delicten vrijwel onmogelijk maakt. Als maanden later antwoord op een verzoek komt, zijn de goederen uiteraard al niet meer te traceren. Ook lopen TBML constructies soms via landen waarmee Nederland in het geheel geen informatie uitwisselt.

Wat gaat er goed in TBML onderzoeken?
In bijna alle onderzoeken wordt samengewerkt door politie en FIOD. Deze samenwerkingen worden als heel wenselijk en bevorderlijk gezien. De organisaties versterken elkaar in de opsporing van TBML onderzoeken. TBML kan voorkomen in vrijwel iedere sector, echter iedere sector is anders. Om meer duiding te kunnen geven aan constructies is voor TBML kennis uit specifieke sectoren heel belangrijk.

Zijn vooruitbetalingen normaal? Is het normaal dat deze goederen verscheept worden van A naar B? Gebeurt het vaker dat deze kostbare goederen niet verzekerd worden verzonden? Zodra de opsporing duikt in een bepaald signaal, kent zij de wegen om voldoende sectorkennis op te doen.

Waar liggen de kansen?
In TBML constructies staan de witwassers mijlenver van de criminelen die het gronddelict hebben gepleegd. Er is veelal sprake van twee compleet verschillende groepen criminelen. Hierdoor is het uitdagend om in een vroeg stadium specifieke betrokkenheid bij criminaliteit aan te tonen en tot een art. 27 proces-verbaal te komen. Probeer dus bij het schrijven van een pv verdenking ook goed de nadruk te leggen op de indicatoren voor TBML[2].

Wij zien ook kansen in meer samenwerking met de Douane. De Douane kan heel veel gegevens verstrekken door haar unieke informatiepositie. Ook kan de Douane controles doen en onderzoek doen naar gebruikelijkheid in een sector. Om het wachten op rechtshulpverzoeken te ondervangen en snelheid in onderzoeken aan te brengen, liggen kansen bij samenwerking in JIT’s (joint investigation team). Inmiddels is hierin aardig wat ervaring opgedaan. Het opzetten van een JIT vergt tijd en energie, echter zodra het JIT eenmaal is ingericht, kan men heel snel informatie uitwisselen en rendeert het JIT als een goede business case. Nog nooit in een JIT gewerkt en nieuwsgierig geworden? Eurojust heeft een ‘practical guideline’ gepubliceerd waarin je veel tips vindt.[3]

Opsporing of barrières opwerpen om TBML te voorkomen?
Beiden! De opsporing is heel hard nodig om inzicht te verkrijgen in TBML constructies en om jurisprudentie te creëren. Echter opsporingscapaciteit is schaars, branden blussen voorkomt geen volgend construct en TBML onderzoeken renderen niet altijd. Door de schaarse opsporingscapaciteit is het opwerpen van barrières die helpen om TBML te voorkomen uiteraard ook belangrijk. Barrières dienen veelal internationaal opgeworpen te worden. Als Nederland een barrière opwerpt die in Duitsland niet van toepassing is, past een crimineel zich snel aan. Het is dus aan te raden breed na te denken over barrières en de stappen die de crimineel in reactie daarop zal zetten.

TBML blijft een hele complexe vorm van witwassen. We blijven als AMLC investeren in kennis op dit gebied. Heb jij vragen over TBML-casuïstiek of wil je sparren over een onderzoek? We komen heel graag in contact!

[1] https://www.fatf-gafi.org/publications/methodsandtrends/documents/trade-based-money-laundering-trends-and-developments.html

[2] https://www.fatf-gafi.org/media/fatf/content/images/Trade-Based-Money-Laundering-Risk-Indicators.pdf

[3] Joint Investigation Teams: Practical Guide | Eurojust | European Union Agency for Criminal Justice Cooperation (europa.eu)