Bitcoins: ‘voorwerp’ van witwassen?

PHR 27 februari 2024, ECLI:NL:PHR:2024:212

Er bestaat al best wat jurisprudentie over het witwassen van bitcoins. Toch heeft de Hoge Raad zich nog nooit expliciet uitgelaten over de vraag of bitcoins wel ‘voorwerpen’ zijn die kunnen worden witgewassen. In een advies van de advocaat-generaal bij de Hoge Raad wordt zéér uitgebreid op deze vraag ingegaan.

Samengevat zegt de AG:

Fysisch gezien zijn virtuele valuta géén stoffelijke entiteiten; zij dragen in dat opzicht de kenmerken van (computer)gegevens. Maar virtuele valuta onderscheiden zich weer van die computergegevens doordat ze zich in de menselijke belevingswereld, anders dan computercodes, wel degelijk voordoen als stoffelijke entiteiten, namelijk als geld in een gedaante die zich nauwelijks onderscheidt van giraal geld, dat evenmin stoffelijk is. En giraal geld vond de Hoge Raad eerder wel een ‘goed’ en ‘voor toe-eigening vatbaar’ vanwege de functie van giraal geld in het maatschappelijk verkeer. 

‘In essentie komt het voorgaande er m.i. op neer dat computergegevens in beginsel niet kunnen worden gerubriceerd onder het begrip ‘voorwerp’ in de witwasbepalingen. Uit rechtspraak van de Hoge Raad leid ik echter af dat bepaalde entiteiten die mogelijk óók de kenmerken van computergegevens dragen niettemin als een ‘goed’ – en dus ook als een ‘voorwerp’ – kunnen worden aangemerkt wanneer (i) de onderwerpelijke entiteit uniek en individualiseerbaar is en in het economische verkeer een reële waarde vertegenwoordigt, (ii) die entiteit voor menselijke beheersing vatbaar is en de eigenaar ervan daarover de feitelijke en exclusieve heerschappij toekomt, en (iii) die entiteit overdraagbaar is, (dus) van eigenaar kan wisselen en van de eigenaar kan worden afgenomen, als gevolg waarvan de (oorspronkelijke) eigenaar de beschikkingsmacht erover verliest.’

Kortom, het gaat hier om een functionele uitleg van het wettelijke begrip ‘voorwerp’. Hoewel entiteiten eigenschappen kunnen hebben van gegevens in de zin van artikel 80quinquies Sr, kunnen zij onder bepaalde condities in het maatschappelijk verkeer en in rechte worden behandeld als handelsobject en kunnen zij doorgaan voor het voorwerp van witwassen.