Wat is witwassen?

Crimineel geld wordt pas echt wat waard als het kan worden uitgegeven. Daarom moet het eerst worden witgewassen. Denk aan de crimineel die geld verdient met de handel in cocaïne. Hij wil dit geld gebruiken om zijn (luxe) levensstijl te financieren zonder daar problemen mee te krijgen. Daarom gaat hij het geld witwassen. Hij zet een bedrijf op en creëert een fictieve omzet en winst. Zo lijkt het alsof hij op legale wijze aan zijn inkomen komt.

Deze methode is slechts één van de vele mogelijkheden van witwassen. Witwassen kan ingewikkelde vormen aannemen. Een crimineel kan bijvoorbeeld via verschillende landen en bedrijven geld wegsluizen. Hij kan ook een schijnbaar legale status geven aan zijn criminele vermogen door valse facturen te gebruiken. Zo lijkt het alsof het geld niet uit criminaliteit afkomstig is. Maar er is ook al sprake van witwassen wanneer iemand een auto koopt met illegaal verkregen geld, bijvoorbeeld door belastingontduiking. Of als iemand een huis koopt met een hypotheek die verkregen is met vervalste documenten.

Definitie van witwassen

Witwassen kan dus allerlei vormen aannemen. Een definitie van witwassen is als volgt:

Witwassen is het verbergen en/of een schijnbaar legale status geven aan een voorwerp (meestal geld of goederen) dat afkomstig is uit een misdrijf, zodat het besteed en geïnvesteerd kan worden in de bovenwereld.

Hoewel witwassen meestal gaat over geld, is het Nederlandse begrip witwassen breder. Zo kunnen voorwerpen en rechten ook worden witgewassen. Witwassen is strafbaar gesteld in het Wetboek van Strafrecht. Voor dit misdrijf kan een gevangenisstraf worden opgelegd.

De vier fasen van witwassen

Het witwasproces kan worden beschreven in vier fasen: plaatsing, versluiering, rechtvaardiging en besteding. De fasen hoeven elkaar niet chronologisch op te volgen, worden niet altijd allemaal doorlopen en kunnen ook door elkaar heen lopen. Het begrijpen van het witwasproces kan helpen bij het herkennen en signaleren van witwassen.

Fase 1: Plaatsing

Het (contante) geld wordt in het financiële systeem gebracht. Het is een riskante onderneming omdat grote contante stortingen opvallen. Om het risico te verkleinen worden bedragen opgesplitst. Het geld kan bij verschillende banken worden gestort en/of fysiek naar het buitenland gebracht om daar op een rekening te zetten.

Fase 2: Versluiering

Het geld wordt verschoven en/of ondergebracht in ingewikkelde constructies, waardoor het moeilijker traceerbaar wordt.

Fase 3: Rechtvaardiging

Er wordt een schijnbaar legale herkomst gegeven aan het criminele geld. Dit kan met valse papieren, of door bijvoorbeeld te doen alsof het om casinowinsten gaat. De mogelijkheden zijn eindeloos, wat opsporing moeilijk maakt.

Fase 4: Besteding

Het schijnbaar legaal verdiende geld – waarschijnlijk niet het hele bedrag – komt terug en wordt uitgegeven. Voor criminelen zijn de steekpenningen, belastingen en andere eventuele onkosten het toch waard, omdat witwassen de enige manier is om het geld te kunnen gebruiken.

Waarom witwassen bestrijden?

Witwassen verziekt de economie en de samenleving. Jaarlijks wordt in Nederland voor miljarden euro’s aan crimineel geld vergaard. Dat gebeurt bijvoorbeeld met drugshandel, oplichting of financiële fraude. Geld is de drijfveer voor bijna alle vormen van criminaliteit. Als het criminele geld gebruikt kan worden in het dagelijks leven, loont het plegen van criminele activiteiten. Door de investeringen die criminelen doen, kunnen ze invloed krijgen op personen, ondernemingen en andere legale sectoren. Hierdoor is witwassen een ernstige bedreiging voor de economie en tast het ook de integriteit van de financiële sector aan.

Door witwassen te bestrijden, raken we de criminelen in de kern van hun motivatie. De bestrijding van witwassen gebeurt door opsporing en vervolging, maar ook door het criminelen zo moeilijk mogelijk te maken om van hun criminele opbrengst te profiteren. Denk bijvoorbeeld aan de meldplicht voor autohandelaren die met grote contante geldbedragen worden betaald.