‘Wat kan TRACK betekenen in een witwasonderzoek’?

De afdeling TRACK van screeningsautoriteit Justis, onderdeel van het Ministerie van Veiligheid en Justitie, houdt toezicht op rechtspersonen. Het doel van TRACK is om misbruik van rechtspersonen te voorkomen en te bestrijden. Dat doet het door het afgeven van risicomeldingen bij financieel-economische criminaliteit, zoals witwassen. TRACK staat voor Toezicht op Rechtspersonen, Analyse, Controle en Kennisgeving.

Sinds juli 2011 is de Wet controle op rechtspersonen (hierna: Wcr) in werking getreden. Dat betekent dat er doorlopend toezicht is op rechtspersonen en de bij de rechtspersonen betrokken bestuurders. Deze wet is in werking getreden om misbruik van rechtspersonen te voorkomen, te bestrijden en zodoende het vertrouwen in het handelsverkeer te bevorderen.

Uitbreiding toezicht met de Wcr
Vóór de Wcr was er het preventieve toezicht. Dit hield in dat bij oprichting van een NV of BV een verklaring van geen bezwaar aangevraagd diende te worden bij de minister van Justitie. Een verklaring kon worden geweigerd wanneer het gevaar bestond dat de vennootschap zou worden gebruikt voor ongeoorloofde doeleinden. Dit werd afgewogen op basis van o.a. antecedenten van de personen die het beleid (mede) zouden bepalen. Het preventieve toezicht vond plaats bij oprichting van een NV en BV, bij wijziging van de statuten of wanneer een vennootschap in een NV of BV werd omgezet.

In de praktijk werkte het preventieve toezicht onvoldoende, omdat er enkel toezicht bestond ten tijde van formele handelingen en misbruik ook na oprichting van een rechtspersoon kan plaatsvinden. Het toezicht was o.a. eenvoudig te omzeilen door de inzet van stromannen, en bracht de nodige kosten met zich mee. Onder meer om deze redenen is de Wcr in het leven geroepen, die in een doorlopend toezicht op rechtspersonen zou voorzien. De Wcr betekende een uitbreiding van de reikwijdte van het toezicht. Het toezicht ziet niet alleen toe op NV’s en BV’s, maar op alle rechtspersonen.

TRACK schrijft risicomeldingen en maakt netwerktekeningen
Voor het doorlopende toezicht op rechtspersonen maakt TRACK netwerktekeningen en schrijft het risicomeldingen (zowel automatisch als op verzoek) over o.a. witwassen, faillissementsfraude, beleggingsfraude, btw-carrouselfraude, betrokkenheid bij drugshandel en/of een combinatie hiervan. Door het in een vroegtijdig stadium melden van signalen over witwassen en fraude aan opsporingsinstanties en toezichthouders, wordt geprobeerd om misbruik te voorkomen.

Automatische risicomelding
Bij de automatische risicomelding vindt een eerste screening plaats op basis van een geautomatiseerde analyse door het ICT-systeem Radar. Deze analyse neemt vier informatiebronnen mee: het handelsregister van de Kamer van Koophandel (KvK), de Basisregistratie Personen (BRP), het Justitieel Documentatie Systeem (JDS) en het Centraal Insolventieregister (CIR). Wanneer volgt dat er sprake is van een verhoogd risico, wordt er door de analisten nader onderzoek verricht om te beoordelen of er daadwerkelijk sprake is van een risico op misbruik.

Er is sprake van een verhoogd risico indien er in Radar wordt gescoord op één van de risicoprofielen. Aanvullende informatie die door analisten van TRACK wordt bevraagd, is bijvoorbeeld afkomstig van de politie, de Belastingdienst, het UWV en de Inspectie SZW. Op basis van al deze informatiebronnen analyseert TRACK of er patronen en indicatoren zijn die een verhoogd risico op witwassen of fraude kunnen onderbouwen. Mocht er een risico op misbruik worden geconstateerd, dan wordt een melding verzonden aan de opsporingsinstantie of toezichthouder die zich met witwassen of de desbetreffende fraudevorm bezighoudt.

Risicomelding op verzoek
Instanties die risicomeldingen ontvangen kunnen ook om een risicomelding verzoeken. Voor het aanvragen van een risicomelding op verzoek is vereist dat er minimaal één rechtspersoon is betrokken bij het netwerk waar het onderzoek zich op richt. Alleen als TRACK een verhoogd risico op misbruik vaststelt ten aanzien van de bevraagde subjecten, wordt een risicomelding op verzoek afgegeven. De risicomelding kan vervolgens meewegen om bijvoorbeeld te komen tot een redelijk vermoeden van een strafbaar feit.

In het onderstaande kader is te zien welke instanties een risicomelding op verzoek bij TRACK mogen aanvragen. Om een risicomelding op verzoek aan te vragen bij TRACK dient u een email te sturen naar trackrm@minvenj.nl. Vervolgens ontvangt u een document om uw verzoek toe te lichten.

Netwerktekening
Een netwerktekening is een relatieschema tussen de bevraagde rechtspersonen, de natuurlijke personen en overige betrokkenen. In de netwerktekening wordt informatie verwerkt uit de KvK, de BRP, het CIR en buitenlandse handelsregisters voor zover beschikbaar. Van deze informatiebronnen worden de actuele- en historische bestuurdersverhoudingen, de ontbindingen en de faillissementen weergegeven. Een netwerktekening wordt automatisch meegestuurd met een risicomelding (op verzoek) ter ondersteuning van de analyse. Daarnaast kan een netwerktekening op verzoek worden aangevraagd. Welke instanties een netwerktekening bij TRACK mogen aanvragen, is in de onderstaande kaders te zien. Via de website van Justis kan een netwerktekening worden aangevraagd.

Instanties die enkel een netwerktekening mogen opvragen: De AIVD De faillissementscuratoren Rechters-commissarissen in faillissementen De Financial Intelligence Unit Nederland Koninklijke Marine Het Landelijk Bureau Bibob Centraal Orgaan Verklaring Omtrent het Gedrag Andere instantie of personen met een publiekrechtelijke taak

Instanties die een risicomelding op verzoek én een netwerktekening mogen aanvragen: de Autoriteit Financiële Markten de Nederlandse Bank het Openbaar Ministerie de Belastingdienst de Douane de Fiscale Inlichtingen- en Opsporingsdienst de Inspectie Leefomgeving en Transport de ILT-Inlichtingen en Opsporingsdienst de Nederlandse Voedsel- en Waren Autoriteit de NVWA-Inlichtingen en Opsporingsdienst de Inspectie SZW, directie Arbeidsmarktfraude de Inspectie SZW, directie Opsporing de Politie de Koninklijke Marechaussee

Toegevoegde waarde TRACK in witwasonderzoek
Criminelen maken veel gebruik van rechtspersonen. Het gebruik van een rechtspersoon biedt namelijk diverse voordelen. Zo faciliteren rechtspersonen het logistieke proces van criminele activiteiten, kunnen ze als dekmantel fungeren en bieden ze de mogelijkheid om illegaal verkregen geld een legale herkomst te geven, bijvoorbeeld door het kunstmatig verhogen van de omzet. Om die reden heeft TRACK een signaleringsrol om witwasconstructies te onderkennen en te melden aan de desbetreffende instanties.

Een voorbeeld van zo’n risicomelding betrof een signaal over een vader en zoon die met diverse rechtspersonen actief waren in de vastgoedsector. Deze rechtspersonen kochten onroerende zaken aan zonder hypothecaire leningen. Door een netwerktekening te maken van de vader en zoon werden rechtspersonen zichtbaar op naam van de moeder en andere betrokkenen. Ook werden buitenlandse rechtspersonen zichtbaar waar Nederlandse personen bestuurder van waren.

Een ander voorbeeld is een risicomelding op verzoek voor de Politie. In deze zaak was er wel informatie bekend bij de Politie over een mogelijk criminele netwerk, maar was er onvoldoende informatie om de zaak strafrechtelijk aan te pakken. Er kon nog geen redelijk vermoeden van een strafbaar feit worden geformuleerd. Door een risicomelding op verzoek aan te vragen kon de politie in een vroegtijdig stadium over fiscale informatie beschikken van de Belastingdienst, waardoor ze de zaak uiteindelijk wel strafrechtelijk konden aanpakken.

Conclusie
Indien opsporingsinstanties en toezichthouders - die staan genoemd in de Wcr - bezig zijn met een onderzoek naar witwassen kan TRACK van dienst zijn door middel van een risicomelding of een netwerktekening. Let op dat bij het aanvragen van een risicomelding op verzoek er sprake moet zijn van betrokkenheid van één of meer rechtspersonen. Dit kan een NV of BV zijn, maar ook een stichting of vereniging. Een risicomelding op verzoek of een netwerktekening kan het meest van toegevoegde waarde zijn in het stadium voorafgaand aan het formuleren van een redelijk vermoeden van een strafbaar feit. Mocht een afnemer een risicomelding (op verzoek) ontvangen en gebruiken voor een strafrechtelijk onderzoek, dan is het advies de informatie te formaliseren via een vordering op grond van artikel 126nd van het Wetboek van Strafvordering.