OESO-handboek witwasindicatoren

Witwasindicatoren zijn van groot belang in witwasonderzoeken. Zeker wanneer het gronddelict onbekend is. Er zijn verschillende bronnen voor witwasindicatoren. Eén daarvan is het OESO handboek.

Wanneer er voor witwassen wordt vervolgd zonder nader onderzoek te doen naar het gronddelict, kan witwassen worden bewezen door middel van de indirecte bewijsmethode. Bij een vermoeden van witwassen, mag van de verdachte worden verlangd dat deze een verklaring geeft over de legale herkomst van het voorwerp. Die verklaring moet concreet, min of meer verifieerbaar en niet op voorhand hoogst onwaarschijnlijk zijn. Wordt de verklaring niet gegeven, dan kan worden geconcludeerd dat het voorwerp afkomstig is van een misdrijf. Dit stappenplan is geformuleerd in een arrest van het Gerechtshof Amsterdam van 11 januari 2013 (ECLI:NL:GHAMS:2013:BY8481) en wordt sindsdien veelvuldig toegepast.

De methode start dus met een vermoeden van witwassen. Dat vermoeden kan gebaseerd worden op witwasindicatoren. Die zijn dus van groot belang voor de witwasonderzoeken met een onbekend gronddelict. Er zijn veel verschillende indicatoren en typologieën. Het is belangrijk om de indicatoren die van toepassing zijn in een onderzoek duidelijk weer te geven en te specificeren. In de ene zaak is dezelfde indicator veel sterker dan in de andere. Het voorhanden hebben van veel contant geld kan voorbeeld wijzen op witwassen. Maar bij een handelaar in tweedehandsauto’s is het veel logischer verklaarbaar dan bij iemand die bij een belastingadvieskantoor werkt.

Het blijft in beide gevallen een indicator. Er is geen minimumeis voor het aantal indicatoren dat nodig is om in een zaak te spreken van een vermoeden van witwassen. Hoe meer indicatoren van toepassing zijn op een zaak, hoe sterker het witwasvermoeden en hoe meer de verdachte heeft uit te leggen (zie ook Rechtbank Amsterdam ECLI:NL:RBAMS:2018:4994).

Verschillende overzichten van witwasindicatoren

Er zijn behoorlijk veel typologieën en indicatoren, die op verschillende plekken gevonden kunnen worden. Het AMLC heeft een overzicht waarin alle typologieën en een aantal feiten van algemene bekendheid en overige indicatoren zijn opgenomen. Dit overzicht is niet uitputtend. Er zijn nog veel meer indicatoren te vinden, bijvoorbeeld in FATF-rapporten over specifieke onderwerpen en in rechterlijke uitspraken.

OESO’s nieuwe witwasindicatoren in 2019

In 2019 heeft de Organisatie voor Economische Samenwerking en Ontwikkeling (OESO) haar handboek met witwasindicatoren vernieuwd. Het is geschreven om het bewustzijn op het gebied van witwassen bij medewerkers van belastingdiensten te vergroten. Naast uitleg over wat witwassen is, staan in het handboek per categorie indicatoren beschreven die wijzen op witwassen. Hierdoor helpt het handboek niet alleen bij de bewustwording van witwasrisico’s bij belastingdienstmedewerkers, maar is het ook goed bruikbaar bij opsporingsonderzoeken. De beschreven indicatoren kunnen, wanneer specifiek gemaakt voor de zaak, gebruikt worden om het vermoeden van witwassen te onderbouwen.

Het OESO-handboek bevatte de volgende categorieën:

• natuurlijke personen (niet-winst)
• kantoortoets en voorbereiding controle (winst)
• uitvoering controle (winst)
• indicatoren voor vastgoed
• indicatoren voor contant geld
• indicatoren voor internationale handelsstromen
• indicatoren voor leningen
• indicatoren vrije beroepsbeoefenaren
• liefdadigheidsinstellingen & buitenlandse rechtspersonen
• virtuele valuta

Gebruik indicatoren in opsporingsonderzoek

In het handboek staat nog een aantal indicatoren die (nog) geen typologie zijn. Bijvoorbeeld het gebruik van een betaalkaart die gevoed is met cryptocurrency. Een andere indicator is het accepteren, verhandelen of beschikbaar hebben van ‘coins’ die een geschiedenis hebben op het darknet.

Dat dit gebruikt kan worden voor de onderbouwing van een vermoeden van witwassen en het bewijzen van de criminele herkomst van geld, hebben we gezien in uitspraken in zaken over illegale bitcoinhandelaars. Eind 2017 stelde de Rechtbank Midden-Nederland dat nagenoeg alle bitcoins die van darknet markets afkomstig zijn, een criminele herkomst hebben (ECLI:NL:RBMNE:2017:5713).

Het handboek van de OESO laat zich goed gebruiken in opsporingsonderzoeken doordat je bij de categorie kan kijken die op jouw onderzoek van toepassing is. Het is een mooie aanvulling op de typologieën en overige indicatoren.