Waarom Trade-based money laundering (TBML)?

Vanwege de versnipperde informatieposities is het vrijwel onmogelijk om zelfstandig TBML-signalen te genereren. De opsporing is afhankelijk van private partijen en andere overheidspartijen om TBML te kunnen detecteren en duiden. Het AMLC wil deze publiek-private samenwerking faciliteren om het fenomeen inzichtelijk te maken en zo mogelijk barrières op te werpen tegen een vorm van witwassen waar zeer grote geldbedragen in omgaan. In 2018 is een publiek-privaat samenwerkingsverband opgezet, waarbij o.a. de grootbanken, Douane, Belastingdienst, FIU en de opsporingsdiensten proberen om meer zicht en vat te krijgen op TBML. Deze samenwerking wordt het komende jaar intensiever en van meer structurele aard.

Het AMLC hecht veel waarde aan gedifferentieerde indicatoren en probeert om deze reden in te zoomen op bepaalde productgroepen. Een belangrijke doelstelling is om in samenwerking met verschillende publieke en private partners een bijdrage te leveren aan efficiëntere indicatoren en witwastypologieën. Een aantal bevindingen naar aanleiding van deze samenwerking delen we alvast.

Cash integration

Internationaal is er aandacht voor de documentfraudevarianten van TBML zoals over- en onder factureren en over- en onder verschepen. TBML is een hele adaptieve manier van witwassen. Wij hebben, onder meer vanwege de samenwerking,  nu een variant gezien waarbij geen sprake is van documentfraude. Deze variant is momenteel in onderzoek.

Er worden marktconforme prijzen betaald, de juiste goederen gaan daadwerkelijk op transport en er zit een juiste factuur aan de transactie gekoppeld. Aangezien niet gezocht kan worden op deviaties, is dit een uitdagende variant om te destilleren uit data. Wij noemen deze manier 'cash integration'. Steeds vaker zien we dat enorme hoeveelheden contant geld op deze manier witgewassen worden.

Casusafhankelijke informatieposities

De grootste uitdaging bij TBML hangt samen met de informatieposities die in elke casus weer anders zijn. Verlaat het goed Europa? Is de bank betrokken? Betreft het consumptieve goederen? Naar welk werelddeel worden de goederen geëxporteerd? Is er sprake van financieringsproducten? Hoe wordt er betaald? Heeft Nederland een informatiepositie? Is de goederenstroom logisch? Is de prijs logisch? Et cetera. TBML is een enorm breed begrip. Hieruit volgt al dat samenwerking cruciaal is maar tevens dat afbakening en focus noodzakelijk zijn.

Moedwillig uitgekozen sectoren

Nederland is een grote speler op het gebied van export en doorvoer van goederen. Het lijkt erop dat criminelen moedwillig op zoek gaan naar een sector waarbij sprake is van een logische en enorme goederenstroom. Daarbij zien we ook goederenstromen waar vanuit de overheid weinig toezicht op is en goederenstromen waar (naast het witwassen van geld) lucratieve extra’s te verdienen vallen door middel van bijvoorbeeld fiscale voordelen. Er wordt gezocht naar een afzetgebied waar Nederland tevergeefs rechtshulpverzoeken naartoe kan sturen of bijvoorbeeld naar afzetgebieden waarbij sprake is van intracommunautaire leveringen.

Algemene indicatoren

De huidige indicatoren voor TBML  (o.a. gepubliceerd door FATF, BAFT, Wolfsberg group, HMRC etc) zijn dusdanig algemeen geformuleerd dat ze (afzonderlijk) toepasbaar zijn op elke denkbare manier van witwassen. Daarnaast valt op dat geen enkele autoriteit aangeeft hoeveel indicatoren voldoende zijn om tot een verdenking te komen. Ook niet of er bijvoorbeeld sprake moet zijn van combinaties van indicatoren die zien op goederen, bedrijfsstructuren en jurisdicties. De indicatoren zijn opgesteld met als doel bruikbaar te zijn in de hele wereld, echter, wat voor Nederland een indicator is, hoeft niet per definitie ook een indicator te zijn voor Somalië. Indicatoren kunnen per werelddeel maar zelfs per land enorm uiteenlopen. Daarnaast zijn we in ons onderzoek naar deze indicatoren niet gestuit op productgroep specifieke indicatoren. Ook dit is opvallend. Wat een indicator is bij de handel in merktassen, hoeft natuurlijk geen indicator te zijn bij de handel in personenauto’s. Het lijkt erop dat het TBML-proces dat zich kan manifesteren in zo enorm veel vormen getracht is te vervatten in té algemene indicatoren.

Focus op Trade Finance (documentary trade)

Wat opvalt, is dat de focus in zowel de literatuur als bij de banken ligt op 'documentary trade'; transacties waarbij gebruik wordt gemaakt van financieringsproducten/constructies van banken. De Bankers Association for Finance and Trade zou graag zien dat deze focus verschuift naar 'non documentary trade'. Het AMLC sluit zich hierbij aan, op basis van ervaringen binnen de opsporing. Daarnaast vindt ruim 80% van de wereldhandel plaats onder 'non documentary'.

Het is dus opvallend te noemen dat de literatuur zich focust op die kleine 20% van de wereldhandel.

Doordat de literatuur focust op 'documentary trade' zijn TBML-indicatoren voor 'non documentary' zeldzaam. De bestaande indicatoren focussen op deviaties, met andere woorden: er wordt gekeken naar afwijkingen in de handels- geld- en goederenstromen. Voorbeelden zijn onlogische goederenstromen, een discrepantie tussen waarde en goederen, en bedrijfsvreemde activiteiten. Kijkend met de bril van een crimineel die zijn zuurverdiende criminele vermogen wil witwassen zonder op te vallen, zouden indicatoren die niet focussen op deviaties logischer zijn.

KYC ?

De grootbanken zijn verplicht om hun klanten te kennen, het 'know your customer' principe. Voor TBML is 'know your sector' van belang. Niet meer focussen op het gedrag van individuen maar op sectoren. Indien inzichtelijk is wat gebruikelijk is binnen een sector (pistachenootjes gaan altijd van Azië naar Europa) gaan cliënten met een afwijkende goederenstroom opvallen tussen de overige bedrijven in de sector.

Financiële instellingen zien nu geld- en goederenstromen die ze soms niet kunnen duiden. Daarnaast is het volgens ons van belang dat banken meer gaan kijken naar expected- en actual behaviour van hun klanten om zodoende nieuwe patronen te ontdekken.

Casuïstiek & vragen

Mocht u (indien noodzakelijk geanonimiseerde ) casuïstiek willen bespreken of heeft u vragen over TBML, neem dan contact op met onze AMLC-collega Tamara Pollard-Maijer via tw.pollard-maijer@belastingdienst.nl.