CEPOL Exchange Programme met Letland

"The only limit on money laundering is the limit of imagination."

-Head AML Unit of Economic Crime Enforcement Department of the Latvia State Police

CEPOL (Politieacademie van de Europese Unie) biedt medewerkers van opsporingsdiensten de mogelijkheid om deel te nemen aan een uitwisselingsprogramma. Deelnemers hebben de kans om ervaringen en inzichten te delen, om vertrouwen op te bouwen en samenwerkingen te initiëren. Eén van onze AML-specialisten heeft eind september 2023 deelgenomen aan zo’n uitwisseling, en wel met de hoofdinspecteur van het analyseteam van de AML Unit van de State Police of Latvia.

Vanuit het AMLC hebben wij toegelicht hoe het opsporingslandschap er in Nederland uit ziet, welke data & analyse tools wij gebruiken en wat voor projecten wij draaien op onderwerpen die onze gezamenlijke interesse hebben. Onderdeel van de uitwisseling was een bezoek aan de FIU en DNB.

Vanuit de State Police is toegelicht hoe alle actoren in de opsporing zich tot elkaar verhouden in Letland, welke uitdagingen Letland tot nu toe getackeld heeft en voor welke uitdagingen Letland momenteel staat. Onderdeel van de uitwisseling was een bezoek aan de FIU, Latvijas Banka (Centrale Bank van Letland) en State Revenue Services.

Witwasgeschiedenis van Letland

Letland was tot ongeveer vijf jaar geleden een enorme financiële hub. Er stroomde veel geld door het land (in 2015 zo’n €35 miljard), waarvan een zeer beperkt deel in het land bleef. Meer dan de helft van die geldstroom bestond destijds uit dollars. Letland was door haar geografische ligging, lidmaatschap van de EU en vermogen om diensten te verlenen in het Russisch jarenlang een belangrijke toegangspoort naar West-Europa. De meerderheid van de commerciële banken richtten zich op het bedienen van buitenlandse klanten, voornamelijk uit GOS-landen.

In 2018 schreef Moneyval/FATF een kritisch rapport over Letland. Als Letland hun witwasbestrijding niet beter op orde zou krijgen, zouden ze op de grijze lijst komen. Er is toen flink wat geld vrijgemaakt voor de witwasbestrijding, onder andere shell companies zijn toen verboden. In dezelfde tijd vermoedde de US Department of the Treasury's Financial Crimes Enforcement Network (FinCen) dat de ABLV-bank, een van de voormalig grootste private banken in Letland, op grote schaal witwassen faciliteerde. Een paar maanden later is deze bank geliquideerd. De jaren daarna nam de geldstroom door het land aanzienlijk af (in 2019 nog zo’n 5 miljard). De reputatie van Letland op het gebied van witwasbestrijding is de laatste jaren flink verbeterd.

Relatie met Nederland

Letland komt veelvuldig voor in de verdachte transacties (VT’s). Veel van deze VT’s zijn gemeld omdat de transacties als herkomst of bestemming de ABLV-bank hebben. Als we kijken naar de transactiedata van deze VT’s, zien we een stevige daling begin 2018. Dat beeld sluit aan op bovenstaande gebeurtenissen.

Wat tot slot nog het vermelden waard is, is de doorwerking van de Nederlandse strafrechtelijke witwasaanpak in de Letse aanpak. In Nederland kunnen we gebruik maken van een indirecte bewijsmethode wanneer er sprake is van een witwasvermoeden zonder dat bekend is uit welk misdrijf het voordeel zou zijn verkregen. Het toetsingskader voor witwassen zonder bekend gronddelict is in 2013 in zes stappen samengevat door de Nederlandse rechter (Hof Amsterdam); het zogenaamde zesstappenplan (voor meer informatie, zie hier). Het Nederlandse zesstappenplan heeft ter inspiratie gediend voor de Letse autoriteiten dankzij voorlichting door onder andere FIOD en Functioneel Parket. In Letland is overigens zelfs in de wet verankerd dat het niet noodzakelijk is om te bewijzen welk specifiek gronddelict aan het witwassen ten grondslag ligt.