Rondetafelgesprek Wetsvoorstel plan van aanpak witwassen

Michael Schmitz, Jurist PPS bij het AMLC

Op 26 januari heeft bij de vaste commissie voor Financiën een rondetafelgesprek plaatsgevonden waarbij het Wetsvoorstel plan van aanpak witwassen is besproken (hierna: wetsvoorstel).

Bij een rondetafelgesprek nodigt een vaste Kamercommissie diverse experts uit het werkveld uit die hun reactie mogen geven op een wetsvoorstel. Zo zijn voor dit gesprek onder meer de Nederlandse Vereniging voor Banken (NVB), FIU-NL en de Autoriteit Persoonsgegevens in de gelegenheid gesteld hun eerder ingediende schriftelijk commentaar mondeling toe te lichten. Daarnaast zijn door de leden van de Commissie vragen gesteld aan de deelnemers. Tot slot heeft er een wetenschapstoest plaatsgevonden, waarop minister Kaag (Financiën) recentelijk heeft gereageerd.

Inhoud wetsvoorstel

Het kabinet heeft een plan opgesteld waarin maatregelen zijn aangekondigd om de aanpak van witwassen effectiever te maken.[voetnoot1] Deze maatregelen verhogen de barrières voor witwassen, vergroten de effectiviteit van de poortwachtersfunctie en het toezicht op de naleving, en versterken de opsporing en vervolging. Het wetsvoorstel is onder te verdelen in vier onderdelen:

1. Een verbod voor beroeps- of bedrijfsmatige handelaren in goederen om transacties vanaf €3.000 in contanten te verrichten;
2. Gegevensdeling mogelijk maken tussen instellingen (behorend tot dezelfde categorie) ten behoeve van het cliëntenonderzoek bij een hoger risico op witwassen of financieren van terrorisme;
3. Gezamenlijk monitoren van transacties mogelijk maken voor banken, waarbij een drempelwaarde wordt ingesteld van € 100,-;
4. Verduidelijking van het gebruik van bijzondere categorieën persoonsgegevens en persoonsgegevens van strafrechtelijke aard in het kader van verplichtingen op grond van de Wwft, ter voorkoming van witwassen en financieren van terrorisme.

Op het plan is door diverse partijen gereageerd.

Reacties experts

De NVB heeft aangegeven enthousiast te zijn over het voorstel. Zij zien dat het voorstel effectief kan zijn doordat het van bank naar bank hoppen door criminelen wordt verhinderd door de nieuwe verplichte uitwisseling van integriteitsrisico’s.[voetnoot2] Daarnaast zullen volgens de NVB goedwillende klanten minder hinder ondervinden van witwascontroles.[voetnoot3] Tevens is de NVB van mening dat door de voorgestelde gezamenlijke transactiemonitoring complexe criminele patronen beter gedetecteerd kunnen worden, waardoor de FIU-NL relevantere meldingen van banken zal ontvangen.[voetnoot4]

Ook de FIU-NL is enthousiast over het wetsvoorstel. Zo vinden zij het positief dat in het voorstel is opgenomen dat instellingen verplicht zijn tot het verrichten van onderzoek naar eerdere (geweigerde) dienstverlening of huidige dienstverleners.[voetnoot5] Ook staat de FIU-NL zeer positief tegenover het voorstel om een grondslag op te nemen in de Wwft voor banken om een gezamenlijke voorziening in te richten ten behoeve van de verplichting om transacties te monitoren.[voetnoot6]

In tegenstelling tot de FIU-NL en de NVB is de AP zeer kritisch over het wetsvoorstel. Zo ziet de AP een vorm van massasurveillance die kan leiden tot uitsluiting en waarbij risico’s op discriminatie kunnen ontstaan.[voetnoot7] De AP is van oordeel dat het voorstel niet noodzakelijk en in strijd met het evenredigheidsbeginsel is. De AP is bang dat burgers die als hoog risico worden geclassificeerd nergens meer een product af kunnen nemen en daarmee in feite unbankable worden.[voetnoot8]

Wetenschapstoest

Ook heeft de commissie een wetenschapstoest op het wetsvoorstel laten uitvoeren. Enkele aanbevelingen die uit deze toets naar voren kwamen waren het schrappen van de drempelwaarde van € 100,- voor transactiemonitoring en het verbod op contante betalingen vanaf € 3.000,- voor goederen ook voor diensten te laten gelden.

Op 13 februari heeft minister Kaag (Financiën) op de toets gereageerd. Op de aanbeveling om geen grens te stellen voor gezamenlijke (geanonimiseerde) monitoring van transacties tussen particulieren geeft de minister als reactie dat is gezocht naar een evenwicht tussen privacy en het bestrijden van witwassen en het tegengaan van terrorismefinanciering, zonder al te veel afbreuk te doen aan de effectiviteit van de gezamenlijke transactiemonitoring. In het kader van evenredigheid en proportionaliteit is ervoor gekozen om transacties tot het bedrag van € 100 tussen particulieren buiten de reikwijdte van de grondslag voor het gezamenlijk monitoren van transacties te laten vallen.[voetnoot 9] Ook zal de aanbeveling om de grens van € 3.000,- ook voor diensten te laten gelden niet worden overgenomen. Volgens de minister zou het opnemen van dienstverleners een forse uitbreiding van het aantal Wwft-instellingen inhouden en betekenen dat de taakstelling van bestaande toezichthouders moet worden uitgebreid. Dit zou hoge kosten met zich meebrengen, waardoor hier van af wordt gezien.

Voetnoten

[voetnoot1, terug naar de tekst] Kamerstukken II 2018/19, 31 477, nr. 41.

[voetnoot2, terug naar de tekst] Position Paper NVB t.b.v. rondetafelgesprek Wetsvoorstel plan van aanpak witwassen d.d. 26 januari 2023, p. 3.

[voetnoot3, terug naar de tekst] Position Paper NVB t.b.v. rondetafelgesprek Wetsvoorstel plan van aanpak witwassen d.d. 26 januari 2023, p. 4.

[voetnoot4, terug naar de tekst] Position Paper NVB t.b.v. rondetafelgesprek Wetsvoorstel plan van aanpak Witwassen d.d. 26 januari 2023, p. 5.

[voetnoot5, terug naar de tekst] Position paper FIU-Nederland t.b.v. rondetafelgesprek over het Wetsvoorstel plan van aanpak witwassen d.d. 26 januari 2023, p. 1.

[voetnoot6, terug naar de tekst] Position paper FIU-Nederland t.b.v. rondetafelgesprek over het Wetsvoorstel plan van aanpak witwassen d.d. 26 januari 2023, p. 1.

[voetnoot7, terug naar de tekst] Position paper AP t.b.v. rondetafelgesprek over het Wetsvoorstel plan van aanpak witwassen d.d. 26 januari 2023, p. 1.

[voetnoot8, terug naar de tekst] Position paper AP t.b.v. rondetafelgesprek over het Wetsvoorstel plan van aanpak witwassen d.d. 26 januari 2023, p. 2.

[voetnoot9, terug naar de tekst] Reactie aanbevelingen wetenschapstoets wetsvoorstel plan van aanpak witwassen, nr. 2023-0000023309, Ministerie van Financien, 13 februari 2023, p. 3.