Online gokken als witwasmethodiek

Door: Noortje Boere, senior AML specialist bij het AMLC

Tot 1 oktober 2021 was online gokken verboden in Nederland. Met de komst van de Wet Kansspelen op Afstand (Koa) is hier verandering in gekomen. Online gokken bij een vergunde aanbieder is vanaf dan legaal. Een jaar na het openen van de Nederlandse markt stelt de toezichthouder, de Kansspelautoriteit (Ksa), dat in het eerste half jaar bijna 500 miljoen euro is vergokt. De gokmarkt heeft dus een flinke omvang, terwijl online gokken naast een populaire vorm van amusement tevens een aantrekkelijke witwasmethodiek is. Enige regulering was dus op zijn plaats.

Vier methodes voor witwassen via online gokken

Online gokken biedt vele mogelijkheden om zwart geld wit te wassen. Door je zwarte geld via een gokplatform te sluizen, kun je de herkomst van het geld maskeren. Dat kan op verschillende manieren. De eerste mogelijkheid spreekt wellicht het meest tot de verbeelding: iemand opent een speelaccount en dient zijn/haar identiteit te verifiëren met een bankrekening[1]. Vervolgens kan de speler het speelaccount op vele verschillende manieren voeden. Het kan met de gekoppelde bankrekening, maar ook met allerlei andere (anonieme) betaalmethoden. Te denken valt aan credit- en debetkaarten, prepaidkaarten, cheques en cryptovaluta. Het bedrag op het speelaccount dat vervolgens wordt uitbetaald, is daarmee meteen van een legale status voorzien. Daarvoor hoef je bij sommige aanbieders niet eens gespeeld te hebben.

Een tweede mogelijkheid is wanneer er wél gespeeld wordt. De speler zal zijn/haar al dan niet anonieme gelden inzetten in spellen waarbij hij onder één hoedje kan spelen met andere spelers. De ene speler zal opzettelijk verliezen ten bate van een andere speler. Deze manipulatietechniek kost geld, maar veel witwassers zullen dit wel overhebben voor het witgewassen geld dat het oplevert.

Een derde mogelijkheid is dat het speelaccount gebruikt wordt voor de betaling van illegale transacties. De koper en de verkoper van de illegale goederen hebben beiden een speelaccount bij een online gokplatform. Via een player-to-player transfer kan gemakkelijk geld worden verplaatst van het ene naar het andere speelaccount. De spelers hoeven hiervoor niet tegen elkaar te spelen, gewoon overmaken volstaat. De verkoper laat zich vervolgens van zijn speelaccount uitbetalen op zijn betaalrekening. Als iemand er naar vraagt zal de verkoper spreken van gokwinsten, maar in werkelijkheid gaat het om de opbrengst van de verkoop van de goederen. Op deze manier fungeert het speelaccount als een soort bankrekening.

Een laatste methode sluit aan op de vorige modus operandi. Een speelaccount bij een illegale aanbieder kan namelijk ook puur gebruikt worden om geld op te slaan en te verbergen voor de autoriteiten. Het verschil met de eerste methodiek, zit hem er in dat daar het geld wordt uitgekeerd als gokwinsten, terwijl het geld hier alleen verhuld wordt en via dezelfde (anonieme) betaalmethode weer van het speelaccount wordt afgehaald.

Het drie-fasenmodel voor witwassen

In de literatuur over witwassen wordt vaak het zogenaamde drie-fasenmodel beschreven. De eerste is de plaatsingsfase, waarbij het (contante) geld in het bancaire systeem gebracht wordt. De tweede fase is versluieringsfase, waarin met het geld geschoven wordt om de herkomst van het geld te verhullen. De laatste fase is de rechtvaardigingsfase, waarin een schijnbare legale herkomst aan het geld wordt gegeven. Je zou kunnen stellen dat bij online gokken sprake is van alle drie de fasen.

In de plaatsingsfase koopt iemand met cash geld een prepaidkaart en stort deze vervolgens het geld van de prepaidkaart op een speelaccount. Het geld op het speelaccount wordt vervolgens uitbetaald op een lopende betaalrekening. Het contante geld is zo giraal gemaakt. In de versluieringsfase maakt iemand bijvoorbeeld geld over van het ene naar het andere gokaccount. Op deze manier kan overigens ook waarde verplaatst worden. Tenslotte wordt in de rechtvaardigingsfase het zwarte geld gelegitimeerd door te stellen dat het geld gewonnen is met gokken.

Aantrekkelijkheid van online gokken als witwasmethodiek

Door de verschillende (anonieme) betaalmethoden en het feit dat autoriteiten zeer beperkt zicht hebben op wat er gebeurt op een speelaccount, is het lastig te achterhalen of er nu echt gegokt wordt of dat het speelaccount gebruikt wordt om gelden wit te wassen. Maar er zijn nog meer redenen waarom detectie lastig is en online gokken daarmee een aantrekkelijke manier is om geld wit te wassen. Er gaan veel transacties om in de gokwereld, die bovendien veelal internationaal van aard zijn. De verschillende jurisdicties en beperkt geharmoniseerde wet- en regelgeving van deze jurisdicties maken het opsporen gecompliceerd. Bovendien vereist gokken geen fysieke producten, waarmee de relatie tussen in- en uitput zachter is en het lastiger is deze uitput te bepalen. Tot slot vereist witwassen via online gokaanbieders beperkte kennis van de witwasser.

Een jaar na de komst van de Wet Koa

Met de Wet Koa is online gokken onder voorwaarden legaal geworden. Op het moment van het actualiseren van dit artikel, ruim een jaar na opening van de Nederlandse markt, zijn er 24 vergunde aanbieders actief in Nederland. Daarvan zijn 8 vergunninghouders geregistreerd in Nederland, 12 in Malta, 3 in België en één in Letland.

Om in aanmerking te komen voor een dergelijke vergunning, dienen aanbieders aan vereisten te voldoen op het gebied van consumentenbescherming en verslavingspreventie. Aanbieders dienen daarnaast een controledatabank met near real-time spelgegevens in te richten. Bovendien vallen de aanbieders onder de Wet ter voorkoming van witwassen en financieren van terrorisme (Wwft). De aanbieders zullen dus gedegen cliëntonderzoek moeten uitvoeren naar de spelers en transacties moeten monitoren (en melden bij de FIU). De Ksa houdt toezicht op deze vereisten.In de leidraad Wwft voor de kansspelsector worden objectieve en subjectieve indicatoren genoemd die handvaten kunnen bieden bij het melden van ongebruikelijke transacties. Als objectieve indicator wordt in ieder geval een girale betalingstransactie voor een bedrag van € 15.000 of meer genoemd.

Het blijft echter de vraag in hoeverre witwassers naar de legale markt zullen verschuiven. De illegale aanbieders blijven aantrekkelijk voor gokkers, omdat zij hogere uitbetalingspercentages kunnen bieden en naar alle waarschijnlijkheid minder streng controleren. Het is vanuit witwasperspectief daarom verstandig dat de pijlen gericht blijven op het illegale aanbod. De Minister voor Rechtsbescherming heeft toegezegd dat het toezicht en handhaving van de Ksa op dit punt geïntensiveerd wordt.

Zo kan de Ksa hogere boetes uitdelen dan voorheen. Daarnaast moeten de websites van de illegale gokbaanbieders die voorheen werden gedoogd – zolang zij zich niet direct op Nederland richtten, door bijvoorbeeld Nederlandse IP-adressen te blokkeren en geen betalingen te faciliteren met iDEAL – nu op zwart (d.m.v. een bindende aanwijzing). Tot slot richt de Ksa zich niet meer alleen op de aanbieders, maar ook op de rest van de keten (zoals reclamemakers en betaalinstellingen).

Voorlopige conclusie

Het is prettig dat er eindelijk regulering is. Van een beoogde verschuiving lijkt in enige mate sprake te zijn. Uit een enquête gehouden door marktonderzoeksbureau Ipsos in opdracht van branchevereniging Nederlandse Online Gambling Associatie (NOGA), bleek dat 59 procent van de spelers bij voorkeur bij een aanbieder met een Nederlandse licentie speelt. Daar tegenover staat dat 9 procent dit juist niet wil en 32 procent heeft geen voorkeur. 

Je kunt je afvragen in hoeverre de legalisatie een oplossing biedt voor de witwasproblematiek rondom online gokken. De verwachting is dat de witwasser bij illegale aanbieders blijft gokken. Je zwarte geld via een gokaccount van een illegale aanbieder sluizen, hoeft witwassen niet in de weg te staan. Je kunt immers maskeren dat gelden uit misdrijf afkomstig zijn. Het grootste deel van de Nederlanders gokt echter ergens waar witwascontroles conform de Wwft ingericht zijn, dus bij het opsporen van witwassen kunnen wij ons primair op een beperktere markt richten. 

[1] Fiedler, I. (2013). Online Gambling as a Game Changer to Money Laundering?