Handel in dure en exclusieve horloges als witwasmethode

De namen van exclusieve horlogemerken als Rolex, Audemars Piguet en Patek Philippe duiken regelmatig op in mediaberichtgeving over georganiseerde misdaad. Dure horloges komen op verschillende manieren voor in misdaadzaken, veelal bij drugsgerelateerde activiteiten. De handel in de dure horloges blijkt regelmatig onderdeel te zijn van het witwassen van crimineel vermogen.

FIOD-directeur Thomas Bosch heeft gepleit voor meer regulering in de juweliersbranche waar deze klokkies worden verhandeld. Er is namelijk nog veel te winnen bij het minder aantrekkelijk maken van deze exclusieve horloges in het criminele bedrijfsproces. Het AMLC heeft daarom in 2021 een multidisciplinaire werkgroep opgericht. Op wat voor manier spelen dure horloges een rol in het witwassen van crimineel vermogen? Welke Wwft-verplichtingen spelen er?

Minder risico met cash aankopen

Er gaat veel geld om in de georganiseerde drugscriminaliteit. Met cash geld loopt de gemiddelde crimineel minder risico om in het vizier te komen van toezichthoudende instanties. Het is alleen niet erg prettig om met een big shopper vol flappen over straat te gaan. Daarbij komt: ook crimineel geld moet renderen. Daarom schaffen criminelen dure goederen aan die passen bij hun levensstijl. Om het voor hen lastiger te maken om die goederen met cash geld te kopen, pleit Nederland binnen de EU voor een cashlimiet van € 5.000. Dit verbod op contante betalingen moet gelden voor beroeps- of bedrijfsmatige handelaren, waaronder de juweliersbranche. Tot het zover is, vinden de uurwerken gretig aftrek in de georganiseerde (drugs)criminaliteit. Ze zijn zeer waardevol (tot in de tonnen per stuk), waardevast, handzaam en zien er aantrekkelijk uit.

Tussenhandel om de echte koper te verhullen

De exclusieve-horlogebranche is een niche, zowel in Nederland als internationaal. Het is ons-kent-ons. Er zijn ook tussenhandelaren die zelfstandig of in opdracht van cliënten werken, iets wat je vaker ziet bij de handel in exclusieve goederen. Maar in criminele circuits dient zo’n extra schakel meestal een ander doel, namelijk het voor de opsporingsinstanties verhullen van de identiteit van de echte koper. Zo’n tussenpersoon noemen we in dit kader een katvanger. Die krijgt het crimineel verkregen geld van de daadwerkelijk belanghebbende contant of giraal op zijn rekening gestort om de aankoop te verrichten. Bij de registratie van de aankoop wordt de naam van de tussenpersoon genoteerd. Daar staat tegenover dat bij het passen van het horloge om de pols de echte koper de winkel betreedt. Zie ook deze casus bij de FIU.

Wwft-plichtige juweliers

De witwasconstructie zoals hierboven omschreven komt ook in andere branches voor. De rol van de verkooppunten is daarom cruciaal in het tegengaan van deze vorm van witwassen. Daarvoor zijn meerdere instrumenten beschikbaar. Zo is een juwelier – net als andere natuurlijke personen of rechtspersonen die bedrijfsmatig handelen als koper of verkoper van goederen – een Wwft-plichtige instelling voor contante transacties van € 10.000 of meer. Op dat moment moet er cliëntonderzoek gedaan worden en eventuele ongebruikelijke transacties worden gemeld. Bij de aankoop van een exclusief horloge in contanten moet de koper dus worden geregistreerd. Als er meer dan € 20.000 in contanten betaald wordt, moet de verkoper dit altijd melden als een ongebruikelijke transactie, omdat dit een objectieve indicator is.

Daarnaast kan de juwelier vermoeden dat er iets niet pluis is (bijvoorbeeld bij het passen van het horloge door de échte koper, of bij verzoeken om de nota op te splitsen zodat ieder deel onder de € 10.000 blijft). Als de handelaar aanleiding heeft om te veronderstellen dat de transactie verband kan houden met witwassen, moet er gemeld worden op basis van de subjectieve indicator. Dat beide instrumenten niet waterdicht zijn, moge duidelijk zijn. Registratieformulieren worden bijvoorbeeld niet altijd naar waarheid, al te nauwkeurig of überhaupt ingevuld. Daarnaast wekt een tussenhandelaar die wel vaker voor klanten horloges koopt minder gauw vermoedens van onjuist handelingen bij de juwelier.

Multidisciplinaire werkgroep

Exclusieve horloges zijn dus aantrekkelijke objecten in het criminele verdienproces. Hoe kunnen we dit tegengaan? Een artikel over dit onderwerp in het politievakblad Blauw leidde tot de inrichting van een multidisciplinaire werkgroep. Politie, FIOD, Belastingdienst en OM werken hier samen, bundelen de fragmentarische kennis en gaan na hoe groot het probleem is en welke indicatoren er zijn. De werkgroep kijkt vooral ook naar de rol van facilitators. De werkgroep is in 2021 gestart en komt graag in contact met belanghebbenden in de private sector om te leren en om mee te denken in het schoonhouden van deze sector. (Stuur hiervoor een mail naar Jan Molenaar.)

Naast bijdragen aan de werkgroep is het voor de juweliersbranche belangrijk om in te zien dat zij een aantrekkelijk doelwit vormen voor mensen die hun niet-legitiem verkregen vermogen willen witwassen. Ook horlogefabrikanten hebben een verantwoordelijkheid om mee te denken over hoe hun producten niet langer wegglijden in het criminele circuit.